Mỗi năm có khoảng 400.000 người chết vì bệnh sốt rét. Căn bệnh này xảy ra ở các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới và gần đây, nó bắt đầu xuất hiện ở Việt Nam. Trong bài viết dưới đây, Minh Phú Pharma sẽ giúp mọi người nắm được bệnh sốt rét là gì, triệu chứng cùng cách phòng tránh căn bệnh nguy hiểm này.
Khái quát về bệnh sốt rét
Bệnh sốt rét tiếng Anh là Malaria, bệnh sốt rét là một căn bệnh nghiêm trọng và đôi khi gây tử vong do một loại ký sinh trùng thường lây nhiễm cho một loại muỗi đốt người.
Những người mắc bệnh sốt rét thường bị bệnh nặng với sốt cao, ớn lạnh và bệnh giống cúm. Bốn loại ký sinh trùng sốt rét lây nhiễm sang người: Plasmodium falciparum, P. vivax, P. ovale và P. sốt rét.
Ngoài ra, P. Knowlesi, một loại bệnh sốt rét lây nhiễm tự nhiên ở khỉ ở Đông Nam Á, cũng lây nhiễm sang người, gây bệnh sốt rét lây truyền từ động vật sang người (sốt rét “zoonotic”). P. falciparum là loại bệnh sốt rét có khả năng gây nhiễm trùng nặng nhất và nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến tử vong. Mặc dù sốt rét có thể là một căn bệnh chết người nhưng bệnh tật và tử vong do sốt rét thường có thể phòng ngừa được.
Khoảng 2.000 trường hợp mắc bệnh sốt rét được chẩn đoán ở Hoa Kỳ mỗi năm. Phần lớn các trường hợp ở Hoa Kỳ là ở những người du lịch và người nhập cư trở về từ các nơi trên thế giới nơi lây truyền bệnh sốt rét xảy ra, bao gồm cả châu Phi cận Sahara và Nam Á.
Trên toàn cầu, Tổ chức Y tế Thế giới ước tính rằng vào năm 2020, có 241 triệu ca sốt rét lâm sàng xảy ra và 627.000 người chết vì sốt rét, hầu hết là trẻ em ở Châu Phi.
“Tại Việt Nam, năm 2022 ghi nhận 455 bệnh nhân sốt rét, 01 bệnh nhân tử vong và đã có 42 tỉnh, thành phố được công nhận loại trừ bệnh sốt rét. Tuy nhiên, bệnh sốt rét vẫn còn diễn biến phức tạp với hơn 6,8 triệu người sống trong vùng sốt rét lưu hành tập trung chủ yếu ở tỉnh Lai Châu, Bình Phước và một số tỉnh ở miền Trung, Tây Nguyên…”
(Theo Trung Tâm Kiểm Soát Bệnh Tật Đà Nẵng)
Bởi vì bệnh sốt rét gây ra rất nhiều bệnh tật và tử vong nên căn bệnh này gây thiệt hại lớn cho nền kinh tế của nhiều quốc gia. Vì nhiều quốc gia có bệnh sốt rét nằm trong số các quốc gia nghèo hơn nên căn bệnh này duy trì một vòng luẩn quẩn của bệnh tật và nghèo đói.
Nguyên nhân gây bệnh sốt rét
Tác nhân gây ra bệnh sốt rét như chúng tôi đã đề cập ở trên là do ký sinh trùng ký sinh trùng xâm nhập vào cơ thể bạn qua vết đốt của muỗi bị nhiễm bệnh.
Khi đốt, muỗi truyền ký sinh trùng sốt rét vào máu của bạn. Sốt rét là do ký sinh trùng gây ra, không phải do virus hay một loại vi khuẩn nào đó gây ra.
Nếu không được điều trị, người bị bệnh sốt rét sẽ gặp các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như co giật, tổn thương não, khó thở, suy nội tạng và tử vong.
Con người mắc bệnh sốt rét như thế nào?
Bệnh sốt rét lây truyền như thế nào?
Thông thường, người ta mắc bệnh sốt rét do bị muỗi Anopheles cái truyền nhiễm đốt . Chỉ muỗi Anopheles mới có thể truyền bệnh sốt rét và chúng phải bị nhiễm bệnh qua bữa ăn máu trước đó của người bị nhiễm bệnh.
Khi muỗi đốt người bị nhiễm bệnh, một lượng nhỏ máu sẽ chứa ký sinh trùng sốt rét cực nhỏ. Khoảng 1 tuần sau, khi muỗi hút máu tiếp theo, những ký sinh trùng này trộn với nước bọt của muỗi và tiêm vào người bị muỗi đốt.
Vì ký sinh trùng sốt rét được tìm thấy trong hồng cầu của người bị nhiễm bệnh nên bệnh sốt rét cũng có thể lây truyền qua truyền máu, cấy ghép nội tạng hoặc sử dụng chung kim tiêm hoặc ống tiêm có dính máu. Bệnh sốt rét cũng có thể lây truyền từ mẹ sang thai nhi trước hoặc trong khi sinh (sốt rét “bẩm sinh”).
Sốt rét có phải là bệnh truyền nhiễm?
Không. Bệnh sốt rét không lây từ người sang người như cảm lạnh hoặc cúm và không thể lây truyền qua đường tình dục. Bạn không thể mắc bệnh sốt rét do tiếp xúc thông thường với người nhiễm bệnh sốt rét, chẳng hạn như ngồi cạnh người bị bệnh sốt rét.
Ai có nguy cơ nhiễm bệnh sốt rét?
Ai có nguy cơ mắc bệnh sốt rét?
Bất cứ ai cũng có thể mắc bệnh sốt rét. Hầu hết các trường hợp xảy ra ở những người sống ở các quốc gia có bệnh sốt rét lan truyền.
Những người từ các quốc gia không có bệnh sốt rét có thể bị nhiễm bệnh khi họ đi du lịch đến các quốc gia có bệnh sốt rét hoặc do truyền máu (mặc dù trường hợp này rất hiếm).
Ngoài ra, người mẹ bị nhiễm bệnh có thể truyền bệnh sốt rét cho con trước hoặc trong khi sinh.
Ai có nguy cơ mắc bệnh nặng và tử vong vì bệnh sốt rét?
Plasmodium falciparum là loại sốt rét thường gây ra bệnh sốt rét nặng và đe dọa tính mạng nhất; ký sinh trùng này rất phổ biến ở nhiều nước ở châu Phi phía nam sa mạc Sahara.
Những người tiếp xúc nhiều với vết đốt của muỗi nhiễm P. falciparum có nguy cơ tử vong do sốt rét cao nhất. Những người có ít hoặc không có khả năng miễn dịch với bệnh sốt rét, chẳng hạn như trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai hoặc những người du lịch đến từ những vùng không có bệnh sốt rét, có nhiều khả năng bị bệnh nặng và tử vong.
Những người nghèo sống ở khu vực nông thôn không được tiếp cận với dịch vụ chăm sóc sức khỏe có nguy cơ mắc bệnh này cao hơn. Do tất cả các yếu tố này, ước tính có khoảng 90% số ca tử vong do sốt rét xảy ra ở Châu Phi phía nam sa mạc Sahara; hầu hết các trường hợp tử vong này xảy ra ở trẻ em dưới 5 tuổi.
Dấu hiệu của bệnh sốt rét
Những dấu hiệu và triệu chứng của bệnh sốt rét là gì?
Các triệu chứng của bệnh sốt rét bao gồm sốt và bệnh giống cúm, bao gồm ớn lạnh, nhức đầu, đau cơ và mệt mỏi. Buồn nôn, nôn và tiêu chảy cũng có thể xảy ra. Sốt rét có thể gây thiếu máu và vàng da (màu vàng của da và mắt) do mất hồng cầu.
Nếu không được điều trị kịp thời, nhiễm trùng có thể trở nên nghiêm trọng và có thể gây suy thận, co giật, rối loạn tâm thần, hôn mê và tử vong.
Bệnh sốt rét phát tác bao lâu?
Đối với hầu hết mọi người, các triệu chứng bắt đầu từ 10 ngày sau khi nhiễm bệnh, mặc dù một người có thể cảm thấy ốm sớm nhất là 7 ngày hoặc muộn nhất là 1 năm sau đó. Hai loại bệnh sốt rét P. vivax và P. ovale có thể xảy ra trở lại (sốt rét tái phát).
Trong trường hợp nhiễm P. vivax và P. ovale , một số ký sinh trùng có thể tồn tại không hoạt động trong gan trong vài tháng cho đến khoảng 4 năm sau khi một người bị muỗi nhiễm bệnh đốt. Khi những ký sinh trùng này thoát ra khỏi trạng thái ngủ đông và bắt đầu xâm nhập vào các tế bào hồng cầu (“tái phát”), người đó sẽ bị bệnh.
Làm thế nào để tôi biết chắc chắn liệu tôi có mắc bệnh sốt rét hay không?
Hầu hết mọi người khi bắt đầu mắc bệnh đều bị sốt, đổ mồ hôi, ớn lạnh, nhức đầu, khó chịu, đau cơ, buồn nôn và nôn. Sốt rét có thể nhanh chóng trở thành một căn bệnh nghiêm trọng và đe dọa tính mạng.
Cách chắc chắn nhất để bạn và nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn biết liệu bạn có mắc bệnh sốt rét hay không là làm xét nghiệm chẩn đoán trong đó một giọt máu của bạn được kiểm tra dưới kính hiển vi để tìm sự hiện diện của ký sinh trùng sốt rét.
Nếu bạn bị bệnh và có bất kỳ nghi ngờ nào về bệnh sốt rét (ví dụ: nếu gần đây bạn đã đi du lịch đến một quốc gia nơi xảy ra bệnh sốt rét), thì nên thực hiện xét nghiệm ngay lập tức.
Người bị bệnh sốt rét thường ủ bệnh bao lâu?
Các triệu chứng ban đầu phổ biến nhất của bệnh sốt rét là sốt, nhức đầu và ớn lạnh.
Thời gian ủ bệnh thường bắt đầu trong vòng 10–15 ngày sau khi bị muỗi nhiễm bệnh đốt.
Các triệu chứng có thể nhẹ đối với một số người, đặc biệt đối với những người đã từng bị nhiễm bệnh sốt rét trước đó. Vì một số triệu chứng sốt rét không đặc hiệu nên việc xét nghiệm sớm là rất quan trọng.
Một số loại bệnh sốt rét có thể gây bệnh nặng và tử vong. Trẻ sơ sinh, trẻ em dưới 5 tuổi, phụ nữ mang thai, khách du lịch và người nhiễm HIV hoặc AIDS có nguy cơ cao hơn. Các triệu chứng nghiêm trọng bao gồm:
- Cực kỳ mệt mỏi và mệt mỏi.
- Suy giảm ý thức.
- Nhiều cơn co giật.
- Khó thở.
- Nước tiểu sẫm màu hoặc có máu.
- Vàng da (vàng mắt và da).
- Chảy máu bất thường.
Những người có triệu chứng nghiêm trọng nên được chăm sóc khẩn cấp ngay lập tức. Điều trị sớm bệnh sốt rét nhẹ có thể ngăn chặn tình trạng nhiễm trùng trở nên nghiêm trọng.
Nhiễm sốt rét khi mang thai cũng có thể gây sinh non hoặc sinh con nhẹ cân.
Biện pháp phòng bệnh sốt rét
Bệnh sốt rét có thể được ngăn ngừa bằng cách tránh muỗi đốt và uống thuốc. Nói chuyện với bác sĩ về việc dùng các loại thuốc như điều trị dự phòng trước khi đi du lịch đến những vùng thường mắc bệnh sốt rét.
Giảm nguy cơ mắc bệnh sốt rét bằng cách tránh muỗi đốt:
- Sử dụng màn chống muỗi khi ngủ ở nơi có dịch sốt rét
- Sử dụng thuốc đuổi muỗi (có chứa DEET, IR3535 hoặc Icaridin) sau khi trời tối
- Sử dụng cuộn dây và máy hóa hơi.
- Mặc quần áo bảo hộ.
- Sử dụng màn hình cửa sổ.
Kết luận
Bài viết trên đã giúp mọi người nắm được toàn bộ thông tin về bệnh sốt rét và cách phòng tránh nó. Hy vọng mọi người có thể phòng tránh căn bệnh này một cách tốt nhất.
